Το ασυνείδητο είναι η μεγαλύτερη περιοχή στο ψυχισμό του ανθρώπου που περιέχει όλες τις βιωμένες εμπειρίες μας, τις απωθήσεις, τα παθολογικά συμπλέγματα, τα βαθύτερα ένστιχτα.
Η αποστολή του είναι να επιτηρεί και να διατηρεί την ευχαρίστηση. Μεταχειρίζεται όλα τα δυνατά μέσα για να διατηρεί την ισορροπία και την ευεξία στον άνθρωπο, από το απλό αντανακλαστικό (πχ όταν τραβούμε το χέρι από την αναμμένη θερμάστρα), ως την νεύρωση που είναι μια αντίδραση άμυνας του απειλούμενου οργανισμού.
Το ασυνείδητο λοιπόν, είναι ένα δίχτυ προστασίας και άμυνας του ψυχισμού σε αδιάκοπη επαγρύπνηση. Προσπαθώντας όμως να αποκαταστήσει την ισορροπία του ψυχισμού, εγκαθιστώντας πχ μια νεύρωση, δεν ενδιαφέρεται καθόλου για την ηθική του ατόμου, τους στόχους του, την κοινωνική του επιτυχία, τις οικογενειακές η ανθρώπινες σχέσεις του. Βλέπουμε μ αυτόν τον τρόπο σε ποιες αντιφάσεις και σε ποιες απροσαρμογές σε κοινωνικό επίπεδο, μπορεί να οδηγηθεί το υποκείμενο μέσω του ασυνειδήτου.
Μέσα του βρίσκονται πολλές «λησμονημένες» αναμνήσεις που διατηρούν το συγκινησιακό τους φορτίο. Είναι σαν ψυχολογικοί μαγνήτες που λιμνάζουν στα βάθη του εαυτού και χρωματίζουν με συγκινήσεις διάφορα περιστατικά. Έτσι πολλές φορές, χωρίς φανερό λόγο, οι συγκινήσεις εξαπολύονται από το ασυνείδητο, αιφνιδιάζοντας το υποκείμενο για αυτό που του συμβαίνει.
Το ασυνείδητο αποκαλύπτεται μέσα από το σύμπτωμα. Π.χ. ένα άτομο υποφέρει από άγχος. Το άγχος αυτό δεν είναι το ίδιο το πρόβλημα μα το σύμπτωμα κάποιων ασυνείδητων καταστάσεων. Το υποκείμενο όμως βλέπει μόνο το άγχος και νομίζει ότι αυτό είναι το πρόβλημα. Ο ψυχαναλυτής έτσι διαπιστώνει σχεδόν πάντοτε πως το υποκείμενο συγχέει τα συμπτώματα με το ασυνείδητο σύμπλεγμα.
Η ψυχανάλυση παίρνει τον αντίστροφο δρόμο από ότι άλλες σύγχρονες ψυχοθεραπείες που εκλογικεύουν τα πράματα, βοηθώντας αυτόν που υποφέρει να συνειδητοποιήσει τις ασυνείδητες διεργασίες που του συμβαίνουν.
Η εκλογίκευση σ αυτές τις περιπτώσεις δεν προσφέρει και πολλά πράγματα. Ουσιαστικά, δεν έχει καμιά σχέση με το ζήτημα του ασυνειδήτου και με τα προβλήματα του υποκειμένου. Το περιβάλλον ζητά από αυτόν που υποφέρει να λογικευθεί. Μα αυτός ο ίδιος δεν εξαντλείται βασανίζοντας διαρκώς την σκέψη του στην προσπάθεια του να αντιμετωπίσει το πρόβλημα; Να λογικευθεί από την άλλη για ποιο πράγμα; Για το σύμπτωμα της επιφάνειας; Όλα αυτά σημαίνουν ότι πρέπει να ψάξουμε μέσα στις σκοτεινές στοές του ασυνειδήτου, ενώ η επιφανειακή αντιμετώπιση δεν είναι δυνατόν να προσφέρει απολύτως τίποτα.
Παραθέσαμε λοιπόν ακόμη κάποιους λόγους, για τους οποίους η ψυχανάλυση θα πρέπει να ανακοινώνεται και να διαδίδεται.